Табиғаттың жеті амалы…
Қыс шілдесі
«Қыс шілдесі» деп қазақ негізі қыста қырық күн шілде деп жаздағыдай атамаған. Қыс шілдесі деп қаңтардың 15-30 аралығы күндері болатын сақырлаған сары аязды айтқан. Осы кезде жілік майы үзілмей шыққан малдар қыс көтереді деген қазақ атам…
Бөрі сырғақ
«Қыс шілдесі» мен «Бөрісырғақ» әр жерлерде әртүрлі аталғанымен екеуінің уақыты бір. Осы уақыттағы аязды борандарды «бөрісырғақ» деп атаған. Ақпан айында қасқырлар жұптасуға кетеді. Көктемде жан-жануарлардың төлдеуіне, балпақ, сарышұнақ сынды түрлі тышқандардың ұйқыдан оянуына қарай күшіктейді.
Киіктің матауы
«Киіктің матауы» қазақтың табиғаттағы жеті амалдың бірі. Желтоқсан айының соңына қарай соғатын борасындарды «теке бұрқылы» деп те атайды. Ақбөкендер осы уақытта шағылысады. Текелері бөлініп күш сынасып, күштілері үйірге ие болады. Бұл уақытты «теке саспақ» деп атайды. Текелердің бауырына мұз қатып, әлсіреп құлап қайта тұра алмай қалады…
Отамалы
«Отамалыны» кей жерде «бесқонақ» деп жатады. Аталарымыз ескіше 13-18 сәуір аралығындағы күннің салқынын айтады. Шопандар қойға қошқар қосқанда бесқонақтан кейінгі төлдейтін мезгілді есептеп отырған…
Құралайдың салқыны
«Құралайдың салқыны» деп киіктердің лағын өргізетін уақыт 23-25 мамыр күндеріне соғады. Күн райы осы кезде қатты суытады…
Қараша қаздың қайтуы
Қараша айының ішінде қараша қаз қайтады. Қазақ «қар жылымай қараша қайтпайды» деп дұрыс пайымдаған…
Күннің тоқырауы
«Күннің тоқырауы» деп күннің ең ұзақ, түннің ең ұзақ кездерін айтқан. Маусым айының 21-інен 22-сіне қараған күн түннің қысқаруы, ал желтоқсанның 21-інен 22-сіне қараған түн ең ұзақ түн делінген…
Үркердің батуы
«Үркер жерге түспей жер қызбайды» дейді қазақ. Маусым аяғында үркер жұлдыз көрінбей кеткеннен кейін 40 күн шілде басталады…
Жинақтаған: өлкетанушы Серғали Қоблашов
