15 ақпан – Ауғанстан аумағынан Кеңес әскерлерінің шығарылған күні

 АЖАЛМЕН АЛЫСҚАН АРДАГЕРЛЕР 

     Ауған соғысы 1979-1989 жылдардағы — Кеңес-ауған соғысы, Ауған қақтығысы — территориядағы әскери қақтығыс Ауғанстан Демократиялық Республикасының (1987 жылдан бастап Ауғанстан Республикасы) Ауғанстанның үкіметтік күштері қолдады. Ауғанстандағы кеңес әскерлерінің шектеулі контингентімен (ОКСВА) және қарулы құрылымдар ауған моджахедтері елдердің саяси, қаржылық және әскери көмегі арқылы НАТО, ҚХР, ислам мемлекеттерінің 1973 жылы Кеңес әскерлері енгізілгенге дейін басталған ішкі саяси Ауғанстандағы дағдарыс 1978 жылы ол өткір кезеңге өтті. Батыс журналистері ұқсастықтарды жиі айтып, Ауған соғысын «Вьетнам соғысы Кеңес Одағының», «Кеңестік Вьетнаммен» (ағылш. Soviet Union’s Vietnam War or Soviet Vietnam) және «Аю қақпанымен» (ағылш. Bear Trap) теңестірді.

Әскери-саяси оқиғалар, ұрыс қимылдарының басталуы

Ауған соғысының тарихын зерттеумен және ұрыс қимылдарының тәжірибесін талдаумен айналысқан КСРО Қорғаныс министрлігінің әскери теоретиктері болу мерзімімен бөлісті ОКСВА төрт кезеңге.

Хронология

1979 жылдың желтоқсанынан 1980 жылдың ақпанына дейін — Ауғанстанға кеңес әскерлерінің енгізілуі, оларды орналастыру гарнизондарға;

1980 жылғы наурыздан 1985 жылғы сәуірге дейін — белсенді әскери операцияларды, оның ішінде кең ауқымды операцияларды жүргізу, қарулы күштерді қайта құру және нығайту бойынша жұмыс ДРА;

1985 жылдың сәуірінен 1987 жылдың қаңтарына дейін — арнайы мақсаттағы бөлімшелер қару-жарақ пен оқ-дәрілердің шетелден жеткізілуіне тосқауыл қою үшін күресті жалғастыра бергеніне қарамастан, белсенді іс-қимылдан негізінен ауған әскерлерін кеңестік авиация, артиллерия және саперлік бөлімшелермен қолдауға көшу. . Осы кезеңде Кеңес әскерлерінің Ауғанстан территориясынан ішінара шығарылуы жүзеге асырылды;

1987 жылдың қаңтарынан 1989 жылдың ақпанына дейін — Кеңес әскерлерінің Ауған әскерлерінің жауынгерлік іс-әрекеттерін үнемі қолдай отырып, ұлттық келісім саясатын жүргізуге қатысуы. Кеңес әскерлерін шығаруға дайындау және оларды толық шығару.

Биыл Кеңес әскерлерінің Ауғанстан аумағынан шығарылғанына 36 жыл. Тарихы ақиқат пен аңызға толы Ауғанстан әлі де әлемді алаңдатып отыр. Тарихта таңбасы қалған «Ауған соғысы» туралы бүгінгі ұрпақ баспасөз беттері мен теледидар арқылы ғана біледі. Қазіргі өмірінің өзі саяси шиеленіске толы Ауғанстанды соғыссыз елестету мүмкін емес. Осы «Ауған соғысының» қазақ елінің тарихында да қалдырған таңбалары жетерлік.

Деректерге сүйенсек, 1979-1989 жылдары Ауғанстанда әскери борыштарын өтеуге Қазақстаннан шақырылған 22 мың жауынгердің  бір жарым мыңнан астамы  Ақтөбе облысының  тұрғындары еді.

Ауғанстан жеріне біздің ауданнан әскери борышын өтеуге 29 сарбаз аттанған. Олар – Талғат Амандықұлы Баженов, Нұрлан Хұсейінұлы Айтбай, Амангелді Бимұратов, Нұрлан Жолдыбайұлы Ізбасаров, Бексұлтан Қаршығаұлы Баймұханов, Қайрат Тілесұлы Бөлеков, Дүйсенбай Бердалин, Таңат Қожабайұлы Жақин, Шаңгерей Асанханұлы Жарасбаев, Аман Жайылханұлы Жолмағанбетов, Серік Кенжалыұлы Жұбатқанов, Қайыр Қаниұлы Қабділдин, Бекболат Құлмағанбетов, Әлібек Қойшыбайұлы Қожаев, Жәңгірхан Қасымұлы Нұрмаханов, Таңатбек Нысанұлы Нұршекенов, Серік Молдағалиұлы Сатенов, Ермек Тұқметұлы Тоқжанов, Жанат Шортанбайұлы Төлепбаев, Бақытжан Тасқынбайұлы Шакалов, Нұрлыбай Нұрпейісұлы Шалжанов, Байғани Әбдіғаниұлы Шегіров, Ерғали Абдіғалиев, Қыстаубай Сәдуұлы Адетов, Абайбек Сақыпұлы Бертаев, Еркін Нұрымұлы Мырзатаев, Теміржан Тельманұлы Қашқынбаев, Рыскелді Махамбетжанов, Болат Асылбекұлы Дәуренбеков.

Осылардың ішінде жерлесіміз, интернационалист-жауынгерлер Амангелді Бимұратов пен  Теміржан Тельманұлы Қашқынбаев әскери борышын өтеу барысында Ауғанстан жерінде қайтыс болды.

Қазір қоғамда Ауған соғысының ардагерлеріне құрмет жоғары, дұрыс дәріптелуде…

Руслан Жарқынұлы, «Ырғыз»